Bilinç ve Başkaldırı - Zafer Köse

Başkaldırmak için ille de belli bir bilinç düzeyi gerekmiyor. Çoğu durumda, başkaldırı bir bilinç yaratıyor.

Deneme ve roman türünde birer kitabı ilişkilendirerek okumayı sever misiniz? Örneğin; Yer Demir Gök Bakır (Yaşar Kemal) ile Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Erich Fromm).

Örneğin, Varlık ve Hiçlik (Sartre) ile Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği (Kundera).

Konulara benzer biçimde yaklaşmayan, karşıt açılardan bakan kitaplar da olabilir elbette: Kitlelerin Ayaklanması (Gasset) ile Bitmeyen Kavga (Steinbeck).

Bazen, şanslı olduğunuzda, ilgilendiğiniz konuyu ele alan ve birbirini böyle bütünleyen kitapları baştan fark eder, peş peşe okuyacak şekilde listenizi hazırlarsınız. Bazen de, okumakta olduğunuz bir kitapla yıllar önce okumuş olduğunuz diğer türdeki bir kitap, kafanızda kendiliğinden buluşur.

Bir sabah, çok gecikmiş olarak, Camus’nün kitabına başlarsınız: Başkaldıran İnsan. Ve işyerinde gün boyunca her boş kaldığınızda, yıllar öncesinden gelip bir girdap gibi çeker sizi: İnce Memed.

Belli ki, başkaldırmak için ille de belli bir bilinç düzeyi gerekmiyor. Çoğu durumda, başkaldırı bir bilinç yaratıyor. Cinsellikten, güvenlik arayışından, hatta sağ kalma güdüsünden bile daha derin bir insanlık hali, başkaldırmak. Kişisel ve toplumsal varoluşun özü!

Zaten başkaldırmayı göze almayan insan bilinçlenemez ki! Gerçekleri görmek, her şeyden önce, gereğini yapmayı göze almayı gerektirmiyor mu? Sürekli kendi değerlerine aykırı yaşayabilir mi insan? İçinde bulunduğu koşullar savunduğu değerlere aykırıysa, başkaldırmayı göze almayınca, inandığı değerleri değiştirir. Mazeretler, kaçışlar, adım adım dönüşümler.

Yaşar Kemal’in kahramanları, gerçekleri entelektüel birikimleri sayesinde değil, görmeyi göze aldıkları için görebiliyorlar. Korkusunun üstüne üstüne giden, boyun eğmeyen, “bir can için alçalmayan” insanlar onlar. Adeta mecbur kahramanlara dönüşüyorlar, destanlaşıyorlar. Tekrar tekrar.

Yaşar Kemal romancılığını “Bilinçlenmek ve Başkaldırmak” temasını işleyecek biçimde ele almak gerek. Bir gün bu çalışmaya girişmeye fırsat bulursunuz belki.

Aslında böyle bakınca anlaşılıyor ki, buna fırsat bulmanız da, öyle bir çalışmanın altından kalkabileceğinize inanmanıza bağlı.

Zafer Köse, Sevdalım Hayat

zaferxkose@gmail.com